Postępowania restrukturyzacyjne niosą ze sobą szereg konsekwencji zarówno dla dłużnika, jak i dla wierzycieli. W poprzednim wpisie przedstawiłem garść informacji o ograniczeniach związanych z egzekucją wierzytelności przez wierzycieli oraz dotyczących zawieszenia postępowania egzekucyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem postępowania o zatwierdzenie układu jako postępowania najczęściej dzisiaj wybieranego przez przedsiębiorców. Poniżej więc przedstawię, moim zdaniem, 4 najważniejsze skutki restrukturyzacji - postępowania o zatwierdzenie układu.
Dowiedz się więcej » postępowanie restrukturyzacyjne a postępowanie egzekucyjne.
Spis treści
- Skutek pierwszy – nadzorca układu i ograniczenia w zakresie czynności zwykłego zarządu
- Skutek drugi – zakaz wypowiadania umów o kluczowym znaczeniu dla firmy
- Skutek trzeci – zakaz obciążania majątku hipoteką lub zastawem
- Skutek czwarty – co ze spłacaniem wierzytelności objętych układem?
- Skutki restrukturyzacji – podsumowanie
Skutek pierwszy – nadzorca układu i ograniczenia w zakresie czynności zwykłego zarządu
W postępowaniu o zatwierdzenie układu, pozasądowym organem postępowania jest nadzorca układu. Ten zaś jest wybierany przez dłużnika i na podstawie łączącej go z nim umowy pilotuje całe postępowanie restrukturyzacyjne. Zasadniczo, w trakcie postępowania dłużnik może swobodnie prowadzić działalność gospodarczą, choć jeśli chodzi o tzw. czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu, to na nie powinien uzyskać zgodę nadzorcy układu. Taką zgodę można uzyskać także post factum, tj. w terminie 30 dni od dokonania takiej czynności.
W tym miejscu trzeba się zatrzymać i wyjaśnić, czym są owe czynności zwykłego zarządu. Ogólnie można powiedzieć, że są to normalne, typowe czynności realizowane przez przedsiębiorcę w toku prowadzenia działalności – w ramach jego czynności handlowej, czy usługowej. Rolą nadzorcy układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu jest przedstawienie dłużnikowi zasad dotyczących zarządem przedsiębiorstwa oraz konsekwencji takiego postępowania, a nawet przykładowe wyliczenie w umowie czynności, których dłużnik bez zgody nadzorcy dokonywać nie może.
Przykład:
Przedsiębiorca zajmuje się sprzedażą samochodów. Sprzedaż pojazdów jest związana z jego normalnym tokiem działalności gospodarczej i na takie czynności zgoda nadzorcy układu nie będzie potrzebna. Jeśli natomiast przedsiębiorca ten będzie chciał zbyć nieruchomość – przykładowo plac, na którym parkuje sprzedawane następnie pojazdy, wówczas zgoda będzie potrzebna.
Co niezmiernie ważne – brak zgody nadzorcy układu skutkuje nieważnością czynności prawnej, co wynika wprost z art. 38 ustawy Prawo restrukturyzacyjne. Co ciekawe, w praktyce miałem okazję już kilkukrotnie spotkać się z sytuacją przy sprzedaży nieruchomości przez dłużnika, że mimo trwania postępowania o zatwierdzenie układu, notariusz nawet nie zapytał o posiadaną zgodę nadzorcy na sprzedaż nieruchomości restrukturyzowanego przedsiębiorcy. Niewątpliwie rolą doradcy restrukturyzacyjnego jest zwracanie uwagi na takie uchybienia. Pamiętajmy też, że zgoda musi być udzielona w takiej samej formie, w jakiej dokonywana jest czynność prawna. Przykładowo, przy sprzedaży nieruchomości, zgoda musi być udzielona w formie aktu notarialnego.
Skutek drugi – zakaz wypowiadania umów o kluczowym znaczeniu dla firmy
W tym miejscu trzeba jeszcze raz przypomnieć ramy czasowe postępowania o zatwierdzenie układu, w zakresie niezbędnym dla opisywanego w tym miejscu skutku postępowania o zatwierdzenie układu.
Trzeba więc zacząć od dnia obwieszczenia – to ten dzień jest miarodajny dla kontynuacji umów, jakimi jest związany dłużnik (a nie dzień układowy). Zatem od dnia obwieszczenia, aż do dnia rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku o zatwierdzenie układu, dłużnik chroniony jest przed wypowiedzeniem najistotniejszych dla niego umów.
Zgodnie z art. 256 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego, od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego do jego zakończenia albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu, wypowiedzenie przez wynajmującego lub wydzierżawiającego umowy najmu lub dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w których jest prowadzone przedsiębiorstwo dłużnika, bez zezwolenia rady wierzycieli, jest niedopuszczalne. Zgodnie natomiast z ust. 2, do umów kredytu w zakresie środków postawionych do dyspozycji kredytobiorcy przed dniem otwarcia postępowania, leasingu, ubezpieczeń majątkowych, umów rachunku bankowego, umów poręczeń, umów obejmujących licencje udzielone dłużnikowi oraz gwarancji lub akredytyw wystawionych przed dniem otwarcia postępowania oraz innych umów o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika, przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio. Spis tych umów sporządza nadzorca sądowy i składa do akt w terminie trzech tygodni od dnia otwarcia postępowania.
Tutaj bardzo ważna uwaga proceduralna, jeśli dłużnikowi zależy na zachowaniu ciągłości realizacji jakiejś umowy (np. leasing, dostawa mediów), winien przedłożyć nadzorcy układu spis tych umów niezwłocznie, aby ten mógł go szybko złożyć w aktach sprawy prowadzonych w systemie KRZ. Wprawdzie przepis stanowi o konieczności złożenia spisu w terminie 3 tygodni, to jednak rekomenduję, aby nastąpiło to dużo wcześniej. Przy tak ustalonym terminie może się zdarzyć, że w trakcie tych 3 tygodni druga strona umowy wypowie umowę łączącą ją z dłużnikiem. Choć w takim wypadku wypowiedzenie będzie nieważne, to jednak „odkręcanie” takiego wypowiedzenia może być czasochłonne, zwłaszcza w przypadku gdy stroną takiej umowy jest duża korporacja (Firmy leasingowe, Banki, etc).
Dodać trzeba oczywiście, że ochrona nie jest absolutna. Jeśli dłużnik narusza – już po obwieszczeniu – warunki umowy (np. nie płaci bieżących rat leasingowych w przypadku leasingu operacyjnego), umowa będzie mogła być wypowiedziana. Wynika to wprost z art. 256 ust. 3 ustawy Prawo restrukturyzacyjne.
Ten skutek postępowania o zatwierdzenie układu ma na celu zachowanie majątku dłużnika, który przecież miał problemy z płynnością i właśnie po to wdrożył restrukturyzację. Jego celem jest także możliwość dalszego prowadzenia działalności w sposób względnie niezakłócony (dostawy mediów), tak aby układ został zawarty i dalej, aby układ został wykonany.
Skutek trzeci – zakaz obciążania majątku hipoteką lub zastawem
Choć w postępowaniu o zatwierdzenie układu nie ma wprost wyrażonego zakazu obciążania majątku hipoteką lub zastawem celem zabezpieczenia wierzytelności objętych z mocy prawa układem, to jednak nie oznacza to, że dłużnik może tutaj postępować całkowicie dowolnie. W sądowych postępowaniach restrukturyzacyjnych, czyli w przyśpieszonym postępowaniu układowym (PPU), postępowaniu układowym (PU) oraz w postępowaniu sanacyjnym (PS), nie ma możliwości obciążenia majątku hipoteką czy zastawem celem zabezpieczenia długu powstałego przed dniem otwarcia postępowania, chyba że wniosek o wpis został złożony w terminie 6 miesięcy przed otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego.
Dowiedz się więcej » jakie postępowanie restrukturyzacyjne wybrać.
W odniesieniu natomiast do postępowania o zatwierdzenie układu, teoretycznie dłużnik może obciążyć składniki majątku na potrzeby takiego zabezpieczenia. Niemniej jednak nie zapominajmy o tym, o czym wspomniałem wcześniej – czynnościach wymagających zgody nadzorcy układu. Czy obciążenie hipoteką nieruchomości w celu zabezpieczenia wierzytelności objętej z mocy prawa układem będzie stanowić czynność prawną przekraczającą zwykły zarząd? W przeważającej większości raczej tak, aczkolwiek każda sprawa wymaga indywidualnej oceny. Dłużnik więc nie może w tym zakresie postępować w sposób całkowicie nieskrępowany. Rekomendować więc trzeba każdorazowo zwrócić się do nadzorcy układu z odpowiednim wnioskiem.
Skutek czwarty – co ze spłacaniem wierzytelności objętych układem?
W przypadku tzw. sądowych postępowań restrukturyzacyjnych ustawodawca wprowadził zakaz spełniania świadczeń objętych z mocy prawa układem. Co ważne, żaden przepis regulujący postępowanie o zatwierdzenie układu nie reguluje takiej sytuacji, co oznacza, że dłużnik może spłacać wierzycieli, których wierzytelności będzie chciał restrukturyzować.
Art. 252 Prawa restrukturyzacyjnego:
1. Od dnia otwarcia przyspieszonego postępowania układowego do dnia jego zakończenia albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu przyspieszonego postępowania układowego, spełnianie przez dłużnika albo zarządcę świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem, jest niedopuszczalne.
W mojej ocenie rozwiązanie polegające na eliminacji zakazu spełniania wierzytelności objętych z mocy prawa układem ma więcej plusów niż minusów i jest celowym zabiegiem ustawodawcy. Samo postępowanie o zatwierdzenie układu ma być postępowaniem szybkim, a jego celem jest osiągnięcie porozumienia – układu z wierzycielami. Jeśli dłużnik, chcący realnie wyjść z finansowego kryzysu, ma zaproponować wierzycielom sensowne i akceptowalne warunki restrukturyzacji jego zobowiązań, niejednokrotnie nawet musi spełniać świadczenia objęte układem z mocy prawa. Przykładem może tu być skomplikowany kontrakt z głównym dostawcą, który uzależnia dalsze dostawy istotnych półproduktów, czy towarów od dokonania zapłaty bez względu na postanowienia układu i ustalone tam zasady spłaty. Uważam jednocześnie, że czas trwania postępowania o zatwierdzenie układu nie pozwala w praktyce na jakieś duże przesunięcia majątkowe, które mogłyby pokrzywdzić innych wierzycieli. Samo zaś postępowanie musi być na tyle elastyczne, aby w ciągu tych kilku miesięcy osiągnąć jego cel, jakim jest układ i zachowanie przedsiębiorstwa na rynku. Co więcej, hamulcem dla nieuzasadnionych działań dłużnika niech będą przepisy karne i zakaz regulowania wybranych zobowiązań, o którym mowa w art. 302 §1 Kodeksu karnego.
Skutki restrukturyzacji – podsumowanie
Niewątpliwie postępowanie o zatwierdzenie układu wprowadza liczne ograniczenia zarówno dla dłużnika, jak i jego wierzycieli, niosąc za sobą szereg skutków prawnych. Z jednej strony pozwala przy jego pełnej elastyczności na zachowanie normalnego funkcjonowania przedsiębiorstwa, z drugiej strony pozwala na zachowanie jego składników majątkowych, przy uwzględnieniu interesów wierzycieli. Czasem pewne skutki postępowania mogą być jednak dla wierzycieli dotkliwe (zakaz wypowiedzenia umowy), ale w dłuższej perspektywie, przy optymistycznym scenariuszu i zawarciu układu, mogą okazać się nawet dla wierzycieli korzystniejsze. Nie można przy tym zapominać, że samo postępowanie w praktyce trwające około 4 miesięcy, czasem dłużej, a zatem nie powinno nieść ze sobą daleko idących uciążliwości dla pozostałych uczestników postępowania.
Potrzebujesz pomocy doradcy restrukturyzacyjnego?
Jeśli szukasz pomocy prawnej i rozważasz postępowanie restrukturyzacyjne, skontaktuj się z naszą kancelarią. Restrukturyzacja to realna droga do zachowania majątku firmy i wyjścia z finansowych tarapatów. Nasza kancelaria oferuje kompleksowe wsparcie w procesach restrukturyzacyjnych.
Kancelaria Restrukturyzacyjna Katowice
Nazywam się Maciej Siwka. Jestem doradcą restrukturyzacyjnym, prezesem zarządu w PLUS Restrukturyzacje spółka z o.o. oraz adwokatem - partnerem zarządzającym w Kancelarii Achtelik Siwka i Wspólnicy Adwokaci i Radcy Prawni sp. partnerska, w Katowicach. Realizuje usługi doradztwa restrukturyzacyjnego dla firm w kłopotach finansowych. Jeśli chcesz wiedzieć więcej o restrukturyzacji, lub szukasz pomocy prawnej, zachęcam do kontaktu.