Składku ZUS a restrukturyzacja

Przedsiębiorcy przystępując do restrukturyzacji poddają jej nie tylko swoje zobowiązania wobec partnerów biznesowych i kontrahentów. Postępowanie restrukturyzacyjne obejmuje również, a często przede wszystkim, zobowiązania publicznoprawne. A pośród nich szczególnie traktowane są zobowiązania wobec ZUS.

Wierzytelności objęte układem w ogólności.

Fundamentalnym celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie upadłości zadłużonego przedsiębiorstwa poprzez restrukturyzację jego zobowiązań oraz zawarcie układu przy zabezpieczeniu słusznych interesów wierzycieli. Innymi słowy dłużnik musi porozumieć się z wierzycielami co do spłaty swoich długów, tak by móc zachować przy tym prowadzoną przez siebie działalność. W tym celu zawiera z wierzycielami układ. Na mocy układu wierzyciele na niejako na nowo ustalają wraz z dłużnikiem zasady spłaty ich należności, umożliwiając tym samym dłużnikowi dalsze funkcjonowanie, prowadzenie działalności, bez doprowadzania do jego upadłości.

Układ obejmuje: wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego oraz wierzytelności zależne od warunku, który to warunek ziścił się w czasie wykonywania układu, a także odsetki liczone od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. W skład wierzytelności układowych mogą też wejść wierzytelności wobec dłużnika wynikające z umowy wzajemnej, która nie została wykonana w całości lub części przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeśli świadczenie drugiej strony jest świadczeniem podzielnym i tylko w zakresie, w jakim druga strona spełniła świadczenie przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego i nie otrzymała świadczenia wzajemnego.

Szczególne zasady restrukturyzacji obejmują wierzytelności wynikające ze stosunku pracy i wierzytelności zabezpieczone rzeczowo na mieniu dłużnika (hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską). Zasadniczo nie mogą one zostać objęte układem w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, chyba że wierzyciel wyrazi na to zgodę. W pewnych okolicznościach, gdy propozycje układowe będą przewidywać pełne zaspokojenie wierzyciela, do objęcia układem wierzytelności zabezpieczonej rzeczowo zgoda wierzyciela nie będzie konieczna. Innym rodzajem wierzytelności objętych szczególnymi regułami restrukturyzacji są zobowiązania publicznoprawne, w tym z tytułu składek ZUS.

Dopuszczalne sposoby restrukturyzacji składek ZUS.

Art. 156 ustawy Prawo restrukturyzacyjne (dalej również PR) zawiera katalog metod restrukturyzacji zobowiązań dłużnika. Restrukturyzację przeprowadza się w szczególności poprzez:

1. odroczenie terminu wykonania zobowiązania;
2. rozłożenie spłaty na raty;
3. zmniejszenie wysokości zobowiązania;
4. konwersję wierzytelności na udziały lub akcje;
5. zmianę, zamianę lub uchylenie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność.

Propozycje układowe mogą wskazywać jeden lub więcej sposobów restrukturyzacji, także innych niż w ww. katalogu. Jest to bowiem tak zwany katalog otwarty.

Wspomniane wyżej szczególne zasady restrukturyzacji składek ZUS przejawiają się również w ograniczeniu dopuszczalnych sposobów jej przeprowadzania. Zgodnie z art. 160 PR, restrukturyzacja zobowiązań z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych, składek na własne ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne dłużnika oraz innych zobowiązań dłużnika wobec ZUS, w szczególności odsetek za zwłokę od wyżej wymienionych składek, kosztów egzekucyjnych, kosztów upomnienia i dodatkowej opłaty, może obejmować wyłącznie rozłożenie na raty lub odroczenie terminu płatności. Niedopuszczalne jest zatem jakiekolwiek umorzenie zadłużenia firmy z tytułu składek ZUS w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Nie oznacza to oczywiście, że restrukturyzacja nie jest w tym przypadku rozwiązaniem dobrym. Czasami samo rozłożenie na raty takiej zaległości jest już samo w sobie bardzo korzystne dla dłużnika.

Restrukturyzacja składek ZUS przed nowelizacją z dnia 1 grudnia 2021 roku.

Przeprowadzenie restrukturyzacji zobowiązań z tytułu składek ZUS możliwe jest nie tylko w oparciu o ustawę Prawo restrukturyzacyjne. Ustawą szczególną, która przewiduje taką możliwość jest Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z jej art. 29 ust. 1, ZUS może na wniosek dłużnika odroczyć termin płatności należności z tytułu składek oraz rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych, jeśli przemawiają za tym względy gospodarcze lub inne przyczyny. Są to tak zwane układy ratalne, które dłużnicy bardzo często zawierają z ZUS.

Do 1 grudnia 2021 r. na gruncie przepisów prawa restrukturyzacyjnego, obowiązywało wyłączenie, które zmuszało dłużnika de facto do jednoczesnego restrukturyzowania i negocjowania układów ratalnych co do części swojego zadłużenia również w oparciu o szczególne przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W brzmieniu obowiązującym do 30 listopada 2021 r. przepis art. 160 PR przewidywał bowiem restrukturyzację składek jedynie w części finansowanej przez pracodawcę. Nie wchodząc w szczegóły trzeba tylko przypomnieć, że Składki ZUS opłaca nie tylko pracodawca, ale także pracownik. W tym drugim przypadku pracodawca (a więc dłużnik w restrukturyzacji) jest jednak ich płatnikiem i do 1 grudnia 2021 roku restrukturyzacja tych składek w postępowaniu restrukturyzacyjnym nie była możliwa.

Restrukturyzacja składek ZUS po nowelizacji z dnia 1 grudnia 2021 roku.

Dzięki nowelizacji Prawa restrukturyzacyjnego, od 1 grudnia 2021 r. restrukturyzację składek ZUS można przeprowadzić w całości, w postępowaniu toczącym się na podstawie przepisów jednej ustawy Prawo restrukturyzacyjne, także w zakresie składek na ubezpieczenie społeczne w części finansowanej przez pracownika (których jedynie płatnikiem jest pracodawca). Bez znaczenie więc jest rodzaj zaległości z tytułu składek ZUS – składki te w całości będą nadawał się do restrukturyzacji.

Restrukturyzacja składek ZUS a obowiązki doradcy restrukturyzacyjnego w postępowaniu.

Odroczenie terminu płatności lub rozłożenie spłaty na raty zobowiązań wobec ZUS stanowić może pomoc publiczną dla objętego restrukturyzacją przedsiębiorcy. Dlatego w postępowaniu tym wymagana jest szczególna dbałość o interes wierzyciela, jakim jest Skarb Państwa. Na doradcę restrukturyzacyjnego, pełniącego rolę nadzorcy lub zarządcy w postępowaniu restrukturyzacyjnym, nałożono obowiązek rozszerzenia planu restrukturyzacyjnego o tzw. test prywatnego wierzyciela lub prywatnego inwestora, a także o dokonanie oceny, czy ewentualnie udzielona dłużnikowi pomoc publiczna w tym postępowaniu spełnia kryteria pomocy de minimis.

Test prywatnego wierzyciela polega na ocenie działań wierzyciela publicznego planowanych w postępowaniu restrukturyzacyjnym, w celu stwierdzenia, czy wierzyciel ten zachowuje się w danym przypadku jak prywatny wierzyciel, działający w normalnych warunkach rynkowych, w szczególności czy prywatny wierzyciel zaakceptowałby przewidziane w propozycjach układowych warunki spłaty zobowiązań. W skrócie, doradca restrukturyzacyjny ma dokonać oceny, czy zezwolenie na restrukturyzację składek ZUS będzie dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych korzystniejsze niż ogłoszenie upadłości dłużnika. W przeciwnym razie zgoda na przeprowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego zamiast upadłości mogłoby stanowić niedozwoloną pomoc państwa. Test prywatnego wierzyciela zawiera więc:

1. informację o przewidywanym stopniu zaspokojenia poszczególnych wierzycieli publicznoprawnych w ramach wykonania układu oraz osobno w postępowaniu upadłościowym, gdyby prowadzono je wobec dłużnika;
2. ocenę, czy wierzytelności wierzyciela publicznoprawnego będą zaspokojone w większym stopniu w przypadku zawarcia i wykonania układu, czy w postępowaniu upadłościowym.

Co do testu prywatnego inwestora, to przede wszystkim musi on dostarczyć informacji o:

1. przewidywanym poziomie zwrotu z zaangażowanego kapitału i średnim poziomie jego zwrotu przy dokonaniu porównywalnych inwestycji;
2. przewidywanym poziomie ryzyka towarzyszącego inwestycji oraz średnim poziomie ryzyka dla inwestycji porównywalnych.

Restrukturyzacja składek ZUS - podsumowanie.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako podmiot publicznoprawny korzysta z pozycji uprzywilejowanej w postępowanie restrukturyzacyjnym, obejmującym należne mu składki. To uprzywilejowanie przejawia się nie tylko w ograniczeniu działań restrukturyzacyjnych wyłącznie do rozłożenia na raty lub odroczenia terminu zapłaty zaległych składek, ale także w konieczności przeprowadzenia przez doradcę restrukturyzacyjnego testu prywatnego wierzyciela lub testu prywatnego inwestora. Od dostarczonych w tych dokumentach informacji zależeć będzie to, czy restrukturyzacja będzie stanowić pomoc publiczną. Co istotne, od 1 grudnia 2021 r. restrukturyzacja składek ZUS może się w pełni dokonać w oparciu o procedury przewidziane w ustawie Prawo restrukturyzacyjne, zarówno w zakresie składek w części sfinansowanej przez pracodawcę, jak i w części sfinansowanej przez pracownika.

Szukasz doradcy restrukturyzacyjnego? Szukasz pomocy prawnej i rozważasz postępowanie restrukturyzacyjne? Restrukturyzacja to realna droga do zachowania majątku firmy i wyjścia z finansowych tarapatów. Kancelaria restrukturyzacyjna Katowice.